ΡΗΤΡΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ*

Δεν υπάρχει εχέφρων πολίτης που να θέλει την αποτυχία της Κυβέρνησης στις διαπραγματεύσεις της με τους δανειστές μας. Αποτυχία της κυβέρνησης σημαίνει αποτυχία της χώρας. Επίσης είναι φανερό ότι οι εταίροι μας είναι διατεθειμένοι να μας βοηθήσουν, όπως το έκαναν μέχρι τώρα και όπως έχουν δεσμευθεί ότι θα το κάνουν ήδη από το 2012, ασχέτως εάν το τελευταίο αποκρύπτεται.

Το ερώτημα είναι εμείς τι θα κάνουμε. Και αυτά που μέχρι σήμερα έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση είτε δεν είναι αρκετά είτε οδηγούν στον αντίθετο, από τις μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη ο τόπος, δρόμο.

Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, όπως και οι προκάτοχοί τους φαίνεται εσφαλμένα να δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στην αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους από την προώθηση των διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων. Αλλά το χρέος το δημιούργησαν οι δομικές ατέλειες της ελληνικής οικονομίας, οι θεσμικές αγκυλώσεις της και το σπάταλο πελατειακό κράτος που για δεκαετίες «παρήγαγε» ελλείμματα και πλασματική ευημερία. Η κυβέρνηση στα λόγια υπόσχεται ανάπτυξη, αλλά η ανάπτυξη δεν είναι συμβατή με τα ισχυρά πελατειακά-κομματικά δίκτυα των συντεχνιών του Δημοσίου και των ΔΕΚΟ, με την υπερμεγέθη γραφειοκρατία, με την υψηλή φορολογία, με την αναστολή των ιδιωτικοποιήσεων, με τη σκλήρυνση της αγοράς εργασίας.

Για να είναι λοιπόν βιώσιμο το χρέος πρέπει να αρθούν χωρίς καθυστέρηση οι αιτίες δημιουργίας του. Να προωθηθούν χωρίς καθυστέρηση οι μεταρρυθμίσεις που όχι μόνο είναι σε θέση να απελευθερώσουν τις δημιουργικές δυνάμεις της ελληνικής οικονομίας και να επανεκκινήσουν την παραγωγική διαδικασία, αλλά να αποτελέσουν «καθεστωτική» μεταβολή, αντικαθιστώντας το κρατικοδίαιτο παρεοκρατικό μοντέλο της μεταπολίτευσης που στηρίχθηκε στα κομματικά και πελατειακά δίκτυα με μια εξωστρεφή οικονομία που θα στηρίζεται στον παραγωγικό και πρωτοπόρο επιχειρηματία.

Και η νέα κυβέρνηση έχει τώρα μοναδική ευκαιρία να το πράξει. Δεν κουβαλά, ως συλλογικός φορέας, τις δουλείες και τις δεσμεύσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ προς κατεστημένα επιχειρηματικά κέντρα και ομάδες συντεχνιακών συμφερόντων και έχει προαναγγείλει ότι θα συγκρουστεί με ό,τι κρατά τη χώρα στην παρακμή.

Μπορεί οι πρώτες εξαγγελίες για τα εκπαιδευτικά θέματα, τα εργασιακά και τις ιδιωτικοποιήσεις να ήσαν εντελώς ατυχείς και μάλλον ο απόηχος της προεκλογικής περιόδου, αλλά χρόνος ακόμα υπάρχει, δεν έχουμε φτάσει καν στις προγραμματικές δηλώσεις. Εδώ μέχρι και η πρώην αντάρτισσα πόλεων, η πρόεδρος της Βραζιλίας Βίλμα Ρούσεφ μπροστά στη σκληρή πραγματικότητα εγκατέλειψε τις σοσιαλιστικές πομφόλυγες και υιοθέτησε ένα ξεκάθαρα φιλελεύθερο οικονομικό πρόγραμμα προς χάριν των μελλοντικών γενεών, όπως η ίδια υποστηρίζει, αναθέτοντας μάλιστα την εφαρμογή του σε ένα από τα «τρομερά παιδιά» του Σικάγου, τον περιλάλητο Γιόακιμ Λέβι, θα δυσκολευτεί λέτε ο Δραγασάκης; Αρκεί να συνειδητοποιήσουν στην κυβέρνηση ότι δε μπορείς να κτίσεις νέο σπίτι με παλαιά οικοδομικά υλικά. Με την ΟΛΜΕ και την ΠΟΣΔΕΠ δεν μπορείς να κάνεις ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα ελεύθερης επιλογής, με τη ΓΕΝΟΠ να σχεδιάσεις μια σύγχρονη πολιτική ενέργειας και με τον ΠΟΕ ΟΤΑ να οικοδομήσεις την ανεξάρτητη τοπική αυτοδιοίκηση του 21ου αιώνα. Μπορεί όλοι αυτοί –τα παλαιά οικοδομικά υλικά τής προς κατεδάφιση Ελλάδας– να στήριξαν τον ΣΥΡΙΖΑ στην ξέφρενη πορεία του από το 4% στο 37%, αλλά εάν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν προχωρήσει στις μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές που χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε η χώρα, και που από τη φύση τους οδηγούν ταυτόχρονα σε συγκρούσεις με τους μέχρι σήμερα υποστηρικτές του, πολύ γρήγορα θα απολέσει τη δυναμική του και θα καταρρεύσει υπό το βάρος των άλυτων –με τη λογική των αντιδραστικών υποστηρικτών του– προβλημάτων της χώρας.

Η «ρήτρα ανάπτυξης» που ψάχνει σε λάθος μέρος βέβαια ο Βαρουφάκης βρίσκεται στη μείωση του κράτους ή πιο συγκεκριμένα στην απελευθέρωση της αγοράς από τη γραφειοκρατία και τα πάσης φύσεως τριτοκοσμικά θεσμικά εμπόδια στην επιχειρηματικότητα, στο άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, στην κατάργηση των φόρων υπέρ τρίτων, στη μείωση της δυσβάστακτης φορολογίας, στις σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις με ξεκάθαρους και διαφανείς όρους και διαδικασίες, στην υιοθέτηση ενός ανταποδοτικού (κεφαλαιοποιητικού) συνταξιοδοτικού συστήματος, στην ελεύθερη επιλογή στο χώρο της υγείας και της παιδείας κοκ. Η «ρήτρα ανάπτυξης» είναι ο ελεύθερος δρων πολίτης και όχι ο κατευθυνόμενος και εξαρτημένος κρατικός γραφειοκράτης.

Εφόσον η κυβέρνηση του Α. Τσίπρα υιοθετήσει και υλοποιήσει τις παραπάνω μεταρρυθμίσεις θα κινηθεί η παραγωγική διαδικασία και θα παραχθεί πλούτος στη χώρα, τέτοιος που δεν έχουμε να φοβηθούμε κανένα δημόσιο χρέος. Εάν αντιθέτως επιδείξει ατολμία, τότε ακόμα κι αν τα δύο τρίτα του χρέους μας διαγραφούν θα είμαστε ανίκανοι να σταθούμε στα πόδια μας, παρίες μιας Ευρωπαϊκής οικογένειας που θα μας λυπάται και θα μας ελεεί βαρυγκομώντας.

Δεν πρέπει το οικονομικό επιτελείο της νέας κυβέρνησης να λησμονεί ότι η Ευρωπαϊκή οικογένεια αλλά και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο την προηγούμενη πενταετία απέδειξαν εμπράκτως την αλληλεγγύη τους προς τη χώρα μας. Χρηματοδότησαν τις άμεσες ανάγκες μας και δημιούργησαν πρωτογενώς τους θεσμούς εκείνους και τις διαδικασίες που επέτρεψαν την εξυπηρέτηση του χρέους της χώρας, η οποία υπό άλλες συνθήκες θα είχε χρεοκοπήσει. Το 2012 οι δανειστές μας δεσμεύθηκαν ότι εάν η χώρα υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η ίδια για να βγει από την κρίση, τότε είναι πρόθυμοι να προχωρήσουν σε νέα ελάφρυνση του χρέους και σε καλύτερους ακόμη όρους εξυπηρέτησής του. Είναι συνεπώς πρωθύστερη και επιπόλαιη κίνηση το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης να επιμένει στην αναδιάρθρωση του χρέους πριν υιοθετήσει η χώρα τις μεταρρυθμίσεις που θα της επιτρέψουν την έξοδο από τη δίνη του χρέους. Επίσης θα έπρεπε να αποφεύγουν να προτείνουν με προχειρότητα τρόπους αντικατάστασης ή μείωσης του χρέους στερούμενους ουσιαστικής ή νομικής βασιμότητας, όπως είναι λ.χ. τα αιώνια ομολογιακά δάνεια (perpetual bonds, τα περίφημα British Guilds), τα οποία αφενός δεν γίνονται αποδεκτά από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αφετέρου θα είχαν δυσβάστακτο για τη χώρα επιτόκιο, υψηλότερο ίσως από 5% ή και 6%, ή ακόμη τα επίσης γνωστά από τη βιβλιογραφία των εξυγιάνσεων ομολογιακά δάνεια με ρήτρα ανάπτυξης, λύση η οποία κρίνεται απολύτως αποτυχημένη σε κρατικό επίπεδο (εφαρμόστηκαν σε χώρες της Νότιας Αμερικής με δυσθεώρητα επιτόκια και εγκαταλείφθηκαν γρήγορα) και σχετικώς αποτυχημένη σε εταιρικό επίπεδο (όπου τα ομολογιακά δάνεια αυτού του τύπου συνοδεύει η φράση “Smell of Death” και δεν έχουν καταφέρει να προσελκύσουν σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία το ενδιαφέρον σοβαρών και αξιόλογων επενδυτών).

Σε κάθε περίπτωση οι εταίροι μας κατανοώντας και την πολιτική διάσταση του χειρισμού του θέματος από μια νέα και άπειρη κυβέρνηση, πλην όμως εφοδιασμένη με αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για διαπραγμάτευση εκτιμώ ότι θα της δώσουν μια μικρή ένεση ρευστότητας και, κυρίως, την παράταση χρόνου που χρειάζεται για να συνειδητοποιήσει τη σκληρή και αμείλικτη πραγματικότητα, αλλά και τις ευκαιρίες που κρύβονται σ’ αυτή για τη χώρα μας. 

Εάν ο κ. Τσίπρας παραμερίσει χωρίς χρονοτριβή το στενό κομματικό του συμφέρον και αγνοήσει τις πρόσκαιρες και αναμενόμενες αντιδράσεις που θα προκαλέσει η αποδοχή των μεγάλων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, εάν δηλαδή αντισταθεί στο τοξικό παρελθόν και εκμεταλλευτεί ό,τι του προσφερθεί με αποκλειστικό γνώμονα το συμφέρον της χώρας, τότε θα έχει την ιστορική ευκαιρία να είναι αυτός που θα κλείσει με επιτυχία τον κύκλο της μεταπολίτευσης και θα ενισχύσει τη θέση της Ελλάδας στην Ευρώπη του 21ου αιώνα. Σε μια τέτοια περίπτωση θα ξαναδεί το «4» στο ποσοστό του κόμματός του αλλά τώρα το «4» θα είναι στη θέση της δεκάδας.

* Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ στις 7/2/2015