Ποτέ (κλειστά μαγαζιά) την Κυριακή*

  Από πληροφορίες μαθαίνουμε ότι οι εταίροι μας έχουν συμπεριλάβει στο προσχέδιο της συμφωνίας για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης και το ωράριο των καταστημάτων τις Κυριακές. Η απόφασή τους είναι σωστή αρκεί να επιμείνουν σ’ αυτήν. Στην Ελλάδα, όπου οι περισσότεροι δυσκολεύονται να αντιληφθούν τον τρόπο λειτουργίας της οικονομίας, τους νόμους της αγοράς και ο σοσιαλ-κρατισμός θριαμβεύει για δεκαετίες, θεωρείται απολύτως φυσιολογικό το ωράριο των καταστημάτων να καθορίζεται με διοικητική απόφαση (απόφαση του αντιπεριφερειάρχη).

  Κι όμως, για πολλούς λόγους που θα εξηγήσουμε αμέσως παρακάτω, το ωράριο των καταστημάτων δεν πρέπει να διαμορφώνεται από το κράτος αλλά από τους άμεσα ενδιαφερόμενους (εμπόρους, εργαζομένους και καταναλωτές). Αυτοί ξέρουν καλύτερα από τον απρόσωπο νομοθέτη τι ταιριάζει στην περιοχή τους, στο αντικείμενο του καταστήματός τους, στο είδος των προϊόντων που εμπορεύονται, στις ανάγκες τους. Όλες τις Κυριακές του χρόνου τα καταστήματα πρέπει να έχουν ελεύθερο ωράριο.

  Θα φανεί περίεργο σε πολλούς αλλά το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου επιχείρημα υπέρ του ελεύθερου ωραρίου δεν είναι ωφελιμιστικό αλλά επί της αρχής. Ο καθορισμός του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων με διοικητική απόφαση παραβιάζει τους κανόνες λειτουργίας της αγοράς και πλήττει ευθέως την ελευθερία των πολιτών. Ειδικότερη έκφραση αυτής της ελευθερίας είναι η ελευθερία του καταστηματάρχη να ανοίγει όποτε το επιθυμεί το μαγαζί του, και του καταναλωτή να ψωνίζει όποτε το αποφασίσει. Κι όμως, αυτού του είδους το δικαίωμα είναι περισσότερο ολοκληρωμένο από το δικαίωμα λ.χ. του εκλέγειν. Όταν βρίσκεσαι μπροστά στην κάλπη αποφασίζεις έχοντας συνήθως στο μυαλό σου το λιγότερο κακό κόμμα και ψηφίζεις επί μιας σειράς θεμάτων που σπανίως σου έχουν εξηγηθεί από τα κόμματα επαρκώς ή έχεις κατανοήσει αρκετά. Στο κατάστημα ο καθένας αγοράζει αυτό ακριβώς που επέλεξε. Το δικαίωμα άσκησης της ελευθερίας από τους εμπόρους και τους καταναλωτές επιβάλλει το σεβασμό των επιλογών τους από το κράτος.

  Ας εξετάσουμε όμως προσεκτικά τα δύο κύρια επιχειρήματα όσων αντιδρούν στην απελευθέρωση:

‒ Με την απελευθέρωση του ωραρίου τις Κυριακές θα κλείσουν, όπως ισχυρίζονται, τα μικρά καταστήματα και θα ωφεληθούν τα πολυκαταστήματα.

Απάντηση: Τα υπερκαταστήματα έχουν μεγάλο λειτουργικό κόστος, δουλεύουν με σχεδόν οριακό κέρδος και τις ώρες της μειωμένης κίνησης δεν συμφέρει να μένουν ανοιχτά και να απασχολούν μια επιπλέον βάρδια. Μεταξύ άλλων το κόστος μισθοδοσίας και ενέργειας για τα πολυκαταστήματα είναι σημαντικοί λόγοι για να παραμείνουν κλειστά τις Κυριακές. Έτσι οι πραγματικά ωφελημένοι, αυτοί που θα αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, είναι τα μικρά καταστήματα, τα οποία έχουν ολιγάριθμο προσωπικό ή/και απασχολείται σ’ αυτά ο ίδιος ο έμπορος και η οικογένειά του και τα περιορισμένα πάγια έξοδά τους θα κατανέμονται σε υψηλότερο κύκλο εργασιών.

  Την περίοδο της κυβέρνησης Μητσοτάκη με απόφαση του τότε υπουργού Εμπορίου Ανδρέα Ανδριανόπουλου απελευθερώθηκε πλήρως το ωράριο των καταστημάτων τις Κυριακές και καθιερώθηκε η τέταρτη βάρδια. Και τότε η πολιτική εκείνη επικρίθηκε με σφοδρότητα, ότι ευνοούσε τάχα τις πολυεθνικές εταιρείες και ότι θα οδηγούσε σε μαζικό κλείσιμο τις μικρές επιχειρήσεις. Το αποτέλεσμα διέψευσε τους επικριτές του και δικαίωσε την κυβερνητική απόφαση. Κανένα από τα πολυκαταστήματα της εποχής δεν καθιέρωσε επιπλέον βάρδια και δεν άνοιξε την Κυριακή. Αντιθέτως, πολλά νέα καταστήματα άνοιξαν και χιλιάδες θέσεις εργασίας δημιουργήθηκαν.

‒ Η απελευθέρωση του ωραρίου θα οδηγήσει σε καταστρατήγηση των εργασιακών σχέσεων και εκμετάλλευση των εργαζομένων από τους εργοδότες.

Απάντηση: Χρέος του κράτους είναι όταν διαπιστώνει παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας να επιβάλλει τις προβλεπόμενες κυρώσεις, όχι να εμποδίζει την επιχειρηματικότητα. Η εργατική νομοθεσία δεν περιμένει βεβαίως την Κυριακή για να καταστρατηγηθεί ούτε η απελευθέρωση αποτελεί κάποιο έμμεσο κίνητρο καταστρατήγησης.

Τα επιχειρήματα υπέρ της απελευθέρωσης

Το ελεύθερο ωράριο θα βοηθήσει κυρίως τις ευέλικτες μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που είναι σε θέση να πειραματίζονται, να καινοτομούν και να ικανοποιούν ευκολότερα και αμεσότερα τις ανάγκες των καταναλωτών τους.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ[i] σε τριάντα (30) ευρωπαϊκές χώρες, η εμπειρία απελευθέρωσης του ωραρίου τις Κυριακές είχε τα εξής αποτελέσματα:

‒ μείωση της ανεργίας τόσο με αύξηση της απασχόλησης στις ήδη λειτουργούσες επιχειρήσεις όσο και με τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε νεοϊδρυόμενες επιχειρήσεις χωρίς αύξηση των τιμών.

‒ αύξηση του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων, και

‒ αύξηση του κύκλου εργασιών κυρίως των μικρών επιχειρήσεων και σε ορισμένες κατηγορίες προϊόντων και κάποια είδη λιανικής.

  Για την Ελλάδα δεν υπάρχει καλύτερη συνηγορία υπέρ της απελευθέρωσης του ωραρίου από το παράδειγμα των ανθοπωλείων, των ζαχαροπλαστείων, των καταστημάτων εστίασης κ.ά. που δεν έχουν περιορισμούς λειτουργίας.

  Τα ίδια ισχύουν και με το παραπάνω στις τουριστικές παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας, στις οποίες το ωράριο είναι σχεδόν πλήρως απελευθερωμένο.

Ας σταθούμε σ’ αυτό το τελευταίο. Γύρω στα 30 εκατομμύρια τουρίστες αναμένεται να επισκεφθούν φέτος την Ελλάδα. Η τουριστική περίοδος επιμηκύνεται μέχρι τον Οκτώβριο και οι πόλεις της Αθήνας, του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης μετατρέπονται σε all season τουριστικοί προορισμοί.

Τις Κυριακές της τουριστικής περιόδου το 2017, σύμφωνα με τα στοιχεία των πρακτόρων, θα επισκεφθούν την Αθήνα και τον Πειραιά παραπάνω από 1,2 εκατ. τουρίστες. Γιατί να μην έχουν τη δυνατότητα οι έμποροι να προσελκύσουν αυτούς τους νέους καταναλωτές στο κατάστημά τους. Πώς θα τους φανούν άραγε οι πόλεις μας, σκοτεινές και βρόμικες, με τα εμπορικά καταστήματα στο κέντρο τους κλειστά –πνιγμένα από το graffiti και τις αφίσες βανδάλων που αγνοούν τις έννοιες της αισθητικής και της καθαριότητας. Αντιθέτως, μια πόλη που τα καταστήματά της είναι ανοιχτά συνεχώς, επτά ημέρες την εβδομάδα είναι μια ζωντανή, φωτεινή και ακμάζουσα πόλη.

  Για όλους τους παραπάνω λόγους οι έμποροι πρέπει να αποφασίζουν οι ίδιοι ελεύθερα πότε, πόσο και αν θ’ ανοίξουν το μαγαζί τους. Κι οι καταναλωτές πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ψωνίζουν την Κυριακή και τις αργίες. Στις πραγματικές δημοκρατίες, όπου δηλαδή υπάρχει ελεύθερη οικονομία η θεμελιώδης αρχή είναι η ελεύθερη επιλογή του ατόμου. Στο κράτος δεν πέφτει κανένας λόγος.

Ποτέ λοιπόν την Κυριακή κλειστά καταστήματα.

* Δημοσιεύθηκε στην κυριακάτικη Ελευθερία του Τύπου, της 7ης Μαΐου 2017 στο ένθετο Ελεύθερο πνεύμα.

---

[i] https://goo.gl/pLznU8