Τα σιωπηλά θύματα*

Διαβάζουμε στα ρεπορτάζ των εφημερίδων ότι κρούσματα εγκεφαλίτιδας που προκαλούνται από το κουνούπι του Δυτικού Νείλου εμφανίστηκαν στη βόρεια Ελλάδα. Αναφέρεται ακόμη αυξημένος αριθμός κρουσμάτων ελονοσίας σε περιοχές της Δυτικής Πελοποννήσου, ενώ όλη ανεξαιρέτως η χώρα υποφέρει από τα κουνούπια.

Τι ενδιαφέρον μπορεί να έχουν άραγε αυτές οι ειδήσεις; Δεν υπάρχει συνεπής οικολόγος που να μην έχει διαβάσει το βιβλίο της Ρέιτσελ Κάρσον «Η σιωπηλή άνοιξη». Το βιβλίο αυτό γράφτηκε το 1962 και μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι αποτέλεσε το έναυσμα για την ανάπτυξη του οικολογικού κινήματος της δεκαετίας του ’60, κυρίως λόγω της αναδημοσίευσής του σε συνέχειες από το περιοδικό The New Yorker. Σύμφωνα με την Κάρσον το DDT αποτελούσε απειλή για τη ζωή των ανθρώπων και των ζώων αφού μόλυνε την τροφική αλυσίδα, επηρέαζε τον μηχανισμό της αναπαραγωγής των πτηνών και μπορούσε να προκαλέσει καρκινογενέσεις. Τα συμπεράσματα αυτά καταρρίφθηκαν από την επιστημονική κοινότητα από τους πρώτους κιόλας μήνες της κυκλοφορίας του βιβλίου, αλλά δυστυχώς το κακό είχε πλέον γίνει. Ένα ολόκληρο κίνημα απαιτούσε την απαγόρευση του DDT (Διχλωρο-Διφαινυλο-Τρίχλωροαιθάνιο). Το σημαντικό είναι, ότι εκτός από τα μέλη των οικολογικών οργανώσεων, το αναμφίβολα καλογραμμένο βιβλίο της Κάρσον άσκησε καταλυτική επίδραση στην απόφαση της κυβέρνησης των ΗΠΑ το 1972 να απαγορεύσει το εντομοκτόνο DDT.

Όπως έχουμε πολλές φορές επισημάνει ο καλός νομοθέτης πρέπει να υπολογίζει και τις μακροπρόθεσμες αρνητικές επιπτώσεις ενός μέτρου το οποίο μπορεί στην αρχή να φαντάζει σωστό. Ας πάρουμε την περίπτωση του DDT. Αντί για την ορθή χρήση του εντομοκτόνου με μέτρο, υπό τις αφόρητες πιέσεις ενός ετερόκλητου λόμπι, αποφασίστηκε η απαγόρευσή του. Οι συνέπειες της απαγόρευσης υπήρξαν δραματικές:

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία (ΚΕΕΛΠΝΟ, Π.Ο.Υ.) το 2016 υπήρξαν 216.000.000 κρούσματα ελονοσίας παγκοσμίως, ενώ οι θάνατοι από τη νόσο άγγιξαν τις 445.000. Από το 1972 μέχρι σήμερα έχουν χάσει τη ζωή τους από ελονοσία σε όλο τον κόσμο περισσότερα από 50 εκατομμύρια άνθρωποι. Η συντριπτική πλειονότητα σε χώρες της Αφρικής και του Τρίτου Κόσμου. Τα περισσότερα θύματα είναι παιδιά. Μάλιστα το έγκυρο ιατρικό περιοδικό Lancet πριν από λίγα χρόνια εκτιμούσε ότι οι θάνατοι από ελονοσία είναι διπλάσιοι από την εκτίμηση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (Π.Ο.Υ.).

Το DDT υπήρξε το αποτελεσματικότερο εντομοκτόνο της ιστορίας. Η χρήση του μέχρι το 1972 είχε καταφέρει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την ελονοσία. Στην Ελλάδα χάρις στη συστηματική χρήση του DDT η ελονοσία είχε εξαλειφθεί πλήρως. Ο αείμνηστος Φώτης Καφάτος, σπουδαίος βιολόγος που έστρεψε την έρευνά του στη γενετική του κουνουπιού, είχε επισημάνει πόσο εγκληματική κυρίως για τους ανθρώπους του Τρίτου Κόσμου υπήρξε η απαγόρευση του DDT. Aκόμη και η Enviromental Defence Fund, μια ακραία οικολογική οργάνωση που τη δεκαετία του ’60 μήνυσε την παραγωγό εταιρεία  του DDT, μπροστά στις εκατόμβες των θυμάτων της ελονοσίας αναγκάστηκε να ανακοινώσει ότι είναι υπέρ της χρήσης του DDT για ψεκασμό σε εσωτερικούς χώρους για την αντιμετώπιση της ελονοσίας.

Συμπερασματικά, το ανθρώπινο είδος κινδυνεύει περισσότερο από την υπερβολή, το ψέμα και τις παντός είδους κοσμικές ή υπερκόσμιες θρησκείες παρά από την τεχνολογική πρόοδο και τα αναρίθμητα επιτεύγματά της.

           
* Δημοσιεύθηκε στο Φιλελεύθερο στις 10 Αυγούστου 2018.