«Είναι σπάνια η ευτυχία των καιρών
κατά τους οποίους επιτρέπεται να σκέφτεσαι ό,τι θέλεις και να υποστηρίζεις ό,τι
σκέπτεσαι».
Τάκιτος
Ο τίτλος της στήλης είναι δανεισμένος από τον τίτλο του έξοχου βιβλίου του
Τζον Στιούαρτ Μιλ (1859).
Το δοκίμιο Περί Ελευθερίας
αποτελεί έναν ύμνο στην ατομικότητα, στο ανεπανάληπτο άτομο, το οποίο και μόνο
είναι η αιτία της εξέλιξης των κοινωνιών. Το ευγενές άτομο, το
οποίο κατά τον Τζον Λοκ δε γίνεται αντιληπτό ως ανιδιοτελές, αλλά ως ένας
φιλόδοξος εγωιστής που με την εντιμότητα και τις ικανότητές του ωφελεί τον
εαυτό του και το κοινωνικό σύνολο.
Η κεντρική ιδέα του Μιλ είναι ότι μια κοινωνία μπορεί εντούτοις να αποφύγει
τον κίνδυνο του δεσποτισμού της πλειοψηφίας και να προοδεύσει, αρκεί να αποτινάξει
τον πατερναλισμό και να κατοχυρώσει το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και της
ελεύθερης επιλογής. Μόνο όριο της ατομικής ελευθερίας για τον Μιλ τίθεται η
ελευθερία των άλλων ατόμων. Έγραφε: « (...) ο μόνος λόγος, για τον οποίο μπορεί
νόμιμα να ασκείται εξουσία σε οποιοδήποτε μέλος μιας πολιτισμένης κοινότητας,
παρά τη θέλησή του, είναι η αποτροπή της ζημιάς των άλλων.». Έτσι, εξέχοντα
άτομα όταν δρουν ανενόχλητα χωρίς καταναγκασμό συμβάλλουν ηθελημένα ή αθέλητα
στην πρόοδο των κοινωνιών. Η μεγαλύτερη συμβολή της ελευθερίας είναι ότι
επιτρέπει και στην πιο ακραία και προκλητική ιδέα να ακουστεί. Στην ενστικτώδη
αντίδραση των πολλών σε φαινομενικά προκλητικές ιδέες (λ.χ. νομιμοποίηση γάμου
ομόφυλων ατόμων, ευθανασίας, αλλαγής σεξουαλικής ταυτότητας, αποποινικοποίηση πράξεων
αυτοπροσβολής, «προκλητικά» έργα λόγου ή τέχνης κ.ο.κ.) η απάντηση είναι ότι
μόνο έτσι προάγεται το κοινό καλό, καθώς εάν η ιδέα είναι σωστή τότε από την
εφαρμογή της θα προκύψει όφελος για την κοινωνία, εάν πάλι δεν είναι σωστή τότε
συγκρινόμενη με τις ιδέες που έχουν ήδη εφαρμοστεί θα απορριφθεί. Στο μεταξύ όμως
από τον ανταγωνισμό των ιδεών θα έχουν ισχυροποιηθεί οι καλές ιδέες.
Η πρόοδος της ανθρωπότητας εδώ και ενάμιση σχεδόν αιώνα επιτεύχθηκε χάρις
στο παραπάνω πολύ απλό τεκμήριο υπέρ της ελευθερίας, που θα μπορούσε να
συνοψισθεί στη φράση «επιτρέπεται ό,τι δεν απαγορεύεται και απαγορεύεται μόνο ό,τι
θίγει την ελευθερία των άλλων».
* Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο στις 20.11.2017
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου